Νόαμ Τσόμσκι

Ο Νόαμ Τσόμσκι το 2004.

Ο Νόαμ Τσόμσκι (Avram Noam Chomsky, 7 Δεκεμβρίου 1928) είναι καθηγητής στο τμήμα Γλωσσολογίας και Φιλοσοφίας του Τεχνολογικού Ινστιτούτου της Μασαχουσέτης (MIT), φιλόσοφος, πολιτικός ακτιβιστής, αναρχοσυνδικαλιστής και πολιτικός αναλυτής.

Αποσπάσματα

• Πρώτα απ' όλα είναι η πατρίδα μου και έπειτα είναι η πιο ελεύθερη χώρα του κόσμου. Νομίζω ότι υπάρχουν περισσότερες πιθανότητες για αλλαγή εδώ παρά σε οποιαδήποτε άλλη χώρα που ξέρω.
  • Απάντηση του Νόαμ Τσόμσκι στην ερώτηση δημοσιογράφου «Αν υπάρχει περιορισμένο εύρος απόψεων στις ΗΠΑ και είναι δυσκολότερο να εκφράσετε διαφορετικές απόψεις γιατί μένετε στις ΗΠΑ;».

• Η Βίβλος είναι πιθανότατα το βιβλίο με τις περισσότερες γενοκτονίες.

• Αν δεν πιστεύουμε στην ελευθερία της έκφρασης για τους ανθρώπους που περιφρονούμε, δεν πιστεύουμε σ' αυτήν καθόλου.
  • If we don't believe in free expression for people we despise, we don't believe in it at all.
  • Συνέντευξη με τον John Pilger στο BBC, The Late Show, 25 Νοεμβρίου 1992

• Αν ξέρετε να μιλάτε με περίπλοκο τρόπο, χρησιμοποιώντας δύσκολες λέξεις, ανήκετε στους προνομιούχους. Σας καλούν σε συνέδρια, σας περιβάλλουν με τιμές, αλλά οι ομιλίες σας έχουν άραγε κάποιο περιεχόμενο; Αυτό είναι το ερώτημα. Ας εξετάσουμε καλύτερα μήπως θα μπορούσαμε να πούμε το ίδιο πράγμα με απλά λόγια. Κι αυτό είναι σχεδόν πάντα δυνατόν.

• Το παθιασμένο και πανταχού παρόν σύνθημα «Je Suis Charlie» αλλά και όλα τα παρόμοια με αυτό, δεν θα πρέπει ούτε κατά διάνοια να υπαινίσσονται οποιαδήποτε ταύτιση με το εν λόγω περιοδικό, τουλάχιστον ως προς το πλαίσιο της υπεράσπισης της ελευθερίας του λόγου. Αντίθετα, θα έπρεπε να εκφράζουν την υπεράσπιση του δικαιώματος της ελεύθερης έκφρασης ασχέτως του τι πιστεύει κανείς για τα περιεχόμενα, ακόμη κι αν αυτά θεωρούνται μισητά κι αχρεία.

• Στη διάρκεια των τελευταίων 50 ετών η κατακλυσμιαία πρόοδος της επιστήμης άνοιξε μια ολοένα και πιό βαθειά τάφρο ανάμεσα στις γνώσεις του ευρέως κοινού και στις γνώσεις που κατέχουν και χρησιμοποιούν οι ιθύνουσες ελίτ. Χάρη στη βιολογία, τη νευροβιολογία και την εφαρμοσμένη ψυχολογία, το σύστημα έφτασε σε μια εξελιγμένη γνώση του ανθρώπινου όντος και από την άποψη της φυσιολογίας και από την άποψη της ψυχολογίας. Το «σύστημα» έφτασε να γνωρίζει τον μέσο άνθρωπο καλύτερα από όσο γνωρίζει ο ίδιος τον εαυτό του. Αυτό σημαίνει ότι στην πλειονότητα των περιπτώσεων το σύστημα ασκεί αυξημένο έλεγχο και επιβάλλεται με μεγαλύτερη ισχύ επάνω στα άτομα από όσο τα άτομα στον ίδιο τον εαυτό τους.

Για τον Καρλ Μαρξ

• Πρέπει να δεχόμαστε τις ιδέες του όταν είναι έγκυρες, να τις τροποποιούμε ή να τις επεκτείνουμε όταν χρειάζεται και να τις αγνοούμε όταν αποκαλύπτεται ότι είναι ανακριβείς ή μη εφαρμόσιμες, έτσι όπως θα κάναμε με τις ιδέες οποιουδήποτε άλλου.

Για την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022

• Πριν εξετάσουμε αυτό το ζήτημα, θα πρέπει να δούμε ορισμένα αδιαμφισβήτητα γεγονότα. Το πιο κρίσιμο είναι ότι η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία αποτελεί μείζον έγκλημα πολέμου, όπως ακριβώς η εισβολή των ΗΠΑ στο Ιράκ και η εισβολή του Χίτλερ και του Στάλιν στην Πολωνία τον Σεπτέμβριο του 1939 - για να αναφέρουμε μόνο δύο καίρια παραδείγματα.

• Απέχουμε πάρα πολύ από τη δικαιοσύνη. Αλλά πότε επικράτησε ποτέ η δικαιοσύνη στις διεθνείς υποθέσεις;

• Δεν υπάρχει τίποτα να ειπωθεί για την προσπάθεια του Πούτιν να προσφέρει μια νομική δικαιολογία της επίθεσής του εκτός από το ότι δεν αξίζει τίποτα. Είναι αλήθεια, βέβαια, ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους παραβιάζουν το διεθνές δίκαιο χωρίς να νοιάζονται, αλλά αυτό δεν αποτελεί δικαιολογία για τα εγκλήματα του Πούτιν.

Πώς λειτουργεί ο κόσμος

Μερικά παραθέματα του Νόαμ Τσόμσκι από το βιβλίο του Πώς λειτουργεί ο κόσμος.

• Πιστεύω, μιλώντας από νομικής απόψεως, ότι υπάρχει στέρεα βάση ώστε να παραπεμφθούν σε δίκες όλοι οι Αμερικανοί πρόεδροι από τον Δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο και μετά. Ήταν όλοι τους είτε εγκληματίες πολέμου οι ίδιοι είτε αναμεμειγμένοι σε σοβαρά εγκλήματα πολέμου.

• Το εμπόριο ναρκωτικών πάντα διεξαγόταν πρωτίστως μέσω τραπεζών – το τραπεζικό σύστημα είναι στην ουσία ανεξέλεγκτο, συνεπώς αποτελεί μια φυσική αγορά για το χρήμα που προέρχεται από εγκληματικές δραστηριότητες.

• Το δυνατό χαρτί των ΗΠΑ είναι η βία – έτσι, αν μπορούμε να καθιερώσουμε την αρχή ότι η βία κυβερνά τον κόσμο, τότε η νίκη είναι δική μας.

• Κάθε υπερδύναμη έλεγχε τον κύριο εχθρό της – τον πληθυσμό της – τρομοκρατώντας τον με τα (σε μεγάλο βαθμό πραγματικά) εγκλήματα της άλλης. Συνεπώς, σε ορισμένες βασικές πτυχές του, ο Ψυχρός Πόλεμος ήταν μια σιωπηρή συμφωνία μεταξύ της Σοβιετικής Ένωσης και των ΗΠΑ, χάρη στην οποία οι ΗΠΑ διεξήγαν ελεύθερα τις επιθέσεις τους εναντίον του Τρίτου Κόσμου και έλεγχαν τους συμμάχους τους στην Ευρώπη, ενώ οι Σοβιετικοί ηγέτες χειρίζονταν με σιδηρά πυγμή τη δική τους εσωτερική αυτοκρατορία και τους δορυφόρους τους στην Ανατολική Ευρώπη – η κάθε πλευρά δε χρησιμοποιούσε την άλλη για να δικαιολογήσει την καταστολή και τη βία στην επικράτειά της.

• Ο χαρακτηρισμός της Σοβιετικής Ένωσης ως «σοσιαλιστικής» είναι μια ενδιαφέρουσα περίπτωση δογματικής διφορούμενης γλώσσας. Το μπολσεβίκικο πραξικόπημα του Οκτωβρίου του 1917 έδωσε την κρατική εξουσία στον Λένιν και στον Τρότσκι, που διέλυσαν ταχύτατα τους νέους κοινωνικούς θεσμούς που είχαν αναπτυχθεί κατά τη διάρκεια της λαϊκής επανάστασης των προηγούμενων μηνών – τα εργοστασιακά συμβούλια, τα σοβιέτ, στην πράξη κάθε όργανο λαϊκού ελέγχου – και μετέτρεψαν το εργατικό δυναμικό σ' αυτό που αποκαλούσαν «στρατό εργασίας» υπό τις διαταγές του ηγέτη. Όποια βασική έννοια κι αν δώσουμε στον όρο «σοσιαλισμός», οι μπολσεβίκοι διαμιάς κατέστρεψαν τα στοιχεία που τον συνιστούσαν. Έκτοτε δεν επιτράπηκε καμία σοσιαλιστική παρέκκλιση.

• Εάν ο σοσιαλισμός είναι η τυραννία του Λένιν και του Στάλιν, τότε οι λογικοί άνθρωποι θα πουν: δεν μου κάνει. Και αν αυτή είναι η μόνη εναλλακτική λύση στον εταιρικό-κρατικό καπιταλισμό, τότε πολλοί θα υποταχθούν στις αυταρχικές δομές του θεωρώντας τες τη μόνη λογική επιλογή.

• Τώρα έχουμε μια παγκόσια οικονομία και οδεύουμε προς ένα παγκόσμιο κράτος – κάτι το οποίο σημαίνει, εντέλει, παγκόσμια εκτελεστική εξουσία.

• Αλλά πραγματικά πρέπει να προβληματιστεί κανείς με τις διακηρύξεις περί μη βίας. Βεβαίως, όλοι είμαστε κατά της βίας, αλλά υπό ποιες συνθήκες και πότε; Είναι μια απόλυτη αρχή;

• Ο λόγος είναι σαφέστατος. Στις ΗΠΑ δεν επιτρέπεται να μιλάς για ταξική διαφορά. Στην πραγματικότητα, μόνο δύο κοινωνικές ομάδες επιτρέπεται να έχουν ταξική συνείδηση στις ΗΠΑ. Μία είναι οι επιχειρηματίες, που διακρίνονται για τη λυσσαλέα ταξική τους συνείδηση. Όταν διαβάζεις τα έντυπά τους, βλέπεις ότι βρίθουν αναλύσεων για τον κίνδυνο των μαζών, για την ανερχόμενη δύναμή τους και για το πώς πρέπει να τις κατανικήσουν. Είναι ένα είδος χυδαίου, αντίστροφου μαρξισμού. Η άλλη ομάδα είναι αυτοί που στελεχώνουν τους ανώτερους κυβερνητικούς φορείς πολιτικού σχεδιασμού. Μιλούν με τον ίδιο τρόπο – πόσο πρέπει να μας ανησυχούν οι αυξανόμενες φιλοδοξίες του απλού ανθρώπου και των φτωχών που επιδιώκουν να βελτιώσουν το επίπεδο ζωής τους και έτσι βλάπτουν το επιχειρηματικό κλίμα. Αυτές οι ομάδες επιτρέπεται να έχουν ταξική συνείδηση. Έχουν να επιτελέσουν ένα καθήκον. Ωστόσο, είναι εξαιρετικά σημαντικό να πείσουν τον υπόλοιπο πληθυσμό ότι δεν υπάρχουν κοινωνικές τάξεις. Είμαστε όλοι ίσοι, είμαστε όλοι Αμερικανοί. Συμβιώνουμε αρμονικά, δουλεύουμε μαζί, όλα είναι μια χαρά.

• Στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων, ο ρατσισμός και ο σεξισμός μπορεί να είναι πολύ χειρότερα από την ταξική καταπίεση.

• Το να διοικείς τον κόσμο προφανώς συνεπάγεται τη διάπραξη τεράστιων εγκλημάτων.

• Τα στοιχεία σοκάρουν. Τα τρία τέταρτα του αμερικανικού πληθυσμού πιστεύουν κυριολεκτικά στα θρησκευτικά θαύματα. Ο αριθμός των ανθρώπων που πιστεύουν στον διάβολο, στην ανάσταση, στο ότι ο Θεός κάνει τούτο και το άλλο είναι εκπληκτικός. Ο αριθμός αυτός δεν έχει ανάλογό του σε καμία άλλη χώρα του βιομηχανικού κόσμου. Πρέπει ίσως να πάει κανείς στα τζαμιά του Ιράν ή να κάνει δημοσκόπηση μεταξύ ηλικιωμένων κυριών στη Σικελία για να φτάσει σε παρόμοιο αποτέλεσμα. Και όμως, αυτός είναι ο αμερικανικός πληθυσμός.

• Είναι η γνωστή ιστορία: τα κέρδη ιδιωτικοποιούνται και το κόστος κοινωνικοποιείται. Το κόστος είναι της χώρας, των απλών ανθρώπων, αλλά τα κέρδη δεν ήταν γι' αυτούς.

• Αν δεν θέσει κανείς το ερώτημα πού οφείλεται η αύξηση της κοινωνικής αποσύνθεσης και γιατί όλο και περισσότεροι πόροι κατευθύνονται προς τις πλούσιες και προνομιούχες ομάδες αντί προς τον γενικό πληθυσμό, δεν θα μπορέσει ποτέ να καταλάβει γιατί αυξάνεται η εγκληματικότητα ή με ποιον τρόπο θα έπρεπε να την αντιμετωπίσουμε.

• «Ποια είναι η άποψή σας για τη θανατική ποινή;» Είναι έγκλημα. Συμφωνώ με τη Διεθνή Αμνηστία ως προς αυτό, και με τις περισσότερες χώρες του κόσμου που δεν την εφαρμόζουν. Το κράτος δε θα έπρεπε να έχει το δικαίωμα να θανατώνει ανθρώπους.

• Αν κοιτάξουμε εις βάθος, θα δούμε ότι τα ΜΜΕ συμβάλλουν στην αίσθηση ότι η κυβέρνηση είναι ο εχθρός· δεν μιλούν για τις πηγές της αληθινής εξουσίας στην κοινωνία, που είναι οι ολοκληρωτικοί θεσμοί – οι εταιρίες, που σήμερα είναι διεθνούς κλίμακας – οι οποίοι ελέγχουν την οικονομία και ως επί το πλείστον την κοινωνική μας ζωή. Στην πραγματικότητα, οι εταιρίες θέτουν τα όρια εντός των οποίων λειτουργεί η κυβέρνηση και την ελέγχουν σε μεγάλο βαθμό. Η εικόνα που παρουσιάζεται από τα ΜΜΕ είναι σταθερή, αυτή της καθημερινότητας. Οι άνθρωποι απλά δεν έχουν επίγνωση του συστήματος εξουσίας κάτω από το οποίο υποφέρουν. Ως αποτέλεσμα – αυτός ήταν και ο σκοπός άλλωστε – στρέφουν τα βέλη τους ενάντια στην κυβέρνηση.

• Και είναι παράλογη σκέψη ότι τα όπλα αποτελούν απάντηση σ' αυτό το πρόβλημα. Πρώτ' απ' όλα, οι ΗΠΑ δεν είναι μια αδύναμη χώρα του Τρίτου Κόσμου. Αν οι άνθρωποι έχουν πιστόλια, η κυβέρνηση έχει τανκς. Αν οι άνθρωποι αποκτήσουν τανκς, η κυβέρνηση και πάλι έχει ατομικά όπλα. Δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν τέτοια προβλήματα με την ισχύ της βίας, ακόμη κι αν πιστεύει κανείς ότι ηθικά κάτι τέτοιο νομιμοποιείται. Τα όπλα στα χέρια των Αμερικανών δεν πρόκειται να κάνουν αυτή τη χώρα πιο αγαθή. Θα την κάνουν πιο κτηνώδη, ανελέητη και καταστροφική. Έτσι λοιπόν, ενώ μπορούμε να αναγνωρίσουμε τα κίνητρα πίσω από την αντίθεση κάποιων στον έλεγχο της οπλοκατοχής, θεωρώ ότι πλανώνται οικτρά.

• Αυτό αποκαλείται «αυξανόμενη ευελιξία της αγοράς εργασίας». Η ευελιξία είναι μια λέξη σαν τη μεταρρύθμιση – υποτίθεται πως είναι κάτι καλό. Στην πραγματικότητα, ευελιξία σημαίνει ανασφάλεια. Σημαίνει ότι πας το βράδυ για ύπνο και δεν ξέρεις αν την επομένη θα έχεις δουλειά. Κάθε οικονομολόγος μπορεί να σας διαβεβαιώσει ότι αυτό κάνει καλό στην οικονομία – δηλαδή, στην κερδοφορία –, αλλά όχι στους εργαζόμενους. Και οι χαμηλοί μισθοί αυξάνουν την εργασιακή ανασφάλεια. Κρατούν χαμηλά τον πληθωρισμό, κάτι καλό για όσους έχουν χρήματα – τους ομολογιούχους, φέρ' ειπείν. Τα εταιρικά κέρδη διογκώνονται, αλλά για το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού η κατάσταση είναι φρικαλέα. Και οι φρικαλέες περιστάσεις, η έλλειψη προοπτικών ή εποικοδομητικής κοινωνικής δράσης αντικατοπτρίζονται στη βία.

• Αυτό είναι ένα ενδιαφέρον ερώτημα. Η κοινωνία μας είναι άκρως φονταμενταλιστική. Μοιάζει με το Ιράν ως προς τη φανατική θρησκευτική αφοσίωση. Παραδείγματος χάρη, νομίζω ότι το 75% του αμερικανικού πληθυσμού πιστεύει κυριολεκτικά στον διάβολο. Πριν από μερικά χρόνια έγινε μια δημοσκόπηση με θέμα την εξέλιξη. Ζητήθηκε η γνώμη των ανθρώπων σχετικά με πολλές και διάφορες θεωρίες για το πώς ο κόσμος των έμβιων όντων κατέληξε στη σημερινή του μορφή. Το ποσοστό των ανθρώπων που πίστευε στη δαρβινική θεωρία της εξέλιξης ήταν λιγότερο από 10%. Ο μισός πληθυσμός πίστευε στο εκκλησιαστικό δόγμα της δημιουργίας από τον Θεό. Οι περισσότεροι από τους υπόλοιπους πίστευαν ότι ο κόσμος δημιουργήθηκε πριν από 2.000 χρόνια.

• Πρέπει να μεγιστοποιήσουμε το κέρδος. Όλα τα άλλα απορρέουν από αυτό το αξίωμα.

• Ξημεροβραδιαζόμουν στη μεγάλη δημόσια βιβλιοθήκη στο κέντρο της Φιλαδέλφειας, που ήταν πάρα πολύ καλή. Εκεί διάβασα όλη την ανορθόδοξη αναρχική και αριστερή-μαρξιστική φιλολογία, την οποία πάντα παραθέτω.

• Παρ' όλο που η προπαγάνδα των εταιριών ασκεί μεγάλη επιρροή στις μέρες μας, ελάχιστα έχει μελετηθεί, διότι οι άνθρωποι δεν γνωρίζουν ότι οι μεγάλες επιχειρήσεις είναι βαθιά προσηλωμένες στον έλεγχο της σκέψης των απλών ανθρώπων, και μάλιστα επί πολύ χρόνο. Ο Κάρεϊ παραθέτει αποσπάσματα από τον επιχειρηματικό Τύπο, όπου λέγεται ότι η σκέψη των απλών ανθρώπων είναι ο μεγαλύτερος «κίνδυνος που αντιμετωπίζουν οι βιομήχανοι». Πιστεύουμε, υποτίθεται, ότι ο Τύπος είναι φιλελεύθερος, επικίνδυνος, ανταγωνιστικός, μη ελεγχόμενος. Η πίστη αυτή είναι ένα πολύ καλό παράδειγμα εταιρικής προπαγάνδας.

• Έχετε απόλυτο δίκιο – τα έντιμα ΜΜΕ θα έπρεπε να αναλύσουν πώς η λειτουργία του συστήματος της αγοράς επέφερε περισσότερους θανάτους. Κάθε ρεπορτάζ εφημερίδας θα μπορούσε να ξαναγραφτεί με πιο έντιμη και ανθρώπινη ματιά, που δεν θα αντανακλούσε τα συμφέροντα των ισχυρών. Αλλά αν περιμένουμε από αυτές τις εφημερίδες να το κάνουν με δική τους πρωτοβουλία, είναι σαν να περιμένουμε από την General Motors να παραχωρήσει τα κέρδη της στους φτωχούς που ζουν στις παραγκουπόλεις.

• ... η «ευελιξία» είναι ένας εκπληκτικός όρος με τον οποίο εννοούν πως όταν πηγαίνει κάποιος για ύπνο τη νύχτα δεν ξέρει αν το επόμενο πρωί θα έχει δουλειά (αλλά ξέρει ότι δεν θα έχει κοινωνικές παροχές). Η «ευελιξία» είναι εξαιρετική μέθοδος για κέρδη, αλλά καταστρέφει τους ανθρώπους. Υπάρχει ένα πασίγνωστο απόφθεγμα – τουλάχιστον, θα έπρεπε να είναι πασίγνωστο – ενός Βραζιλιάνου στρατηγού (περί το 1970, νομίζω). Μιλώντας για το βραζιλιάνικο «οικονομικό θαύμα» είπε Η οικονομία τα πηγαίνει θαυμάσια – οι άνθρωποι όμως όχι. Αυτό τα λέει όλα.

• Ένας διευθυντής εταιρίας έχει ευθύνη απέναντι στους μετόχους του – οφείλει να μεγιστοποιεί τα κέρδη, το μερίδιο αγοράς και την ισχύ της επιχείρησης. Εάν μπορεί να το κάνει πληρώνοντας μισθούς πείνας σε γυναίκες που θα πεθάνουν σε δυο χρόνια γιατί εργάζονται σε φρικιαστικές συνθήκες, απλώς κάνει τη δουλειά του.

• Τα ερωτήματα που αφορούν το σύστημα διατυπώνονται από ανθρώπους που μαθαίνουν όλο και καλύτερα πώς λειτουργεί ο κόσμος, βήμα βήμα. Αν κάποιος μάθει ότι κάποιοι άνθρωποι στην Αϊτή πληρώνονται δύο σεντς την ώρα για να κερδίζουν οι πλούσιοι στις ΗΠΑ, αυτός τελικά – μάλλον πολύ πιο γρήγορα από όσο υποδεικνύει η λέξη «τελικά» – θα διατυπώσει ερωτήματα σχετικά με τη δομή της εξουσίας γενικά.

• Κατά την άποψή μου, οι εταιρίες είναι παράνομοι θεσμοί τυραννικής εξουσίας, με φιλοσοφία που δεν απέχει πολύ από αυτή του φασισμού και του μπολσεβικισμού.

• Μια πολύ ενδεικτική περίπτωση τα τελευταία χρόνια είναι η εξαφάνιση της λέξης κέρδη. Κέρδη δεν υπάρχουν πια – μόνο θέσεις εργασίας. Έτσι, όταν ο Κλίντον επέστρεψε από την Ινδονησία με ένα συμβόλαιο αξίας 40 δισ. δολαρίων για λογαριασμό της Exxon, τα ΜΜΕ μιλούσαν συνέχεια για τις θέσεις εργασίας των Αμερικανών. Και τα κέρδη της Exxon; Διαγράψτε αυτή τη σκέψη. (Η μετοχή της Exxon εκτοξεύτηκε στα ύψη, αλλά, προσέξτε, επειδή οι επενδυτές ήταν πανευτυχείς για τις νέες θέσεις εργασίας.)

Είπαν για τον Νόαμ Τσόμσκι

• Από τον πόλεμο του Βιετνάμ, αυτός ο ριζοσπάστης διανοητής καταδικάζει την οργάνωση του κόσμου προς όφελος των οικονομικών ολιγαρχιών.
  • Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου Δύο ώρες διαύγειας

• Ο Νόαμ Τσόμσκι είναι επί μακρό χρονικό διάστημα ο εν ζωή συγγραφέας του οποίου τα κείμενα αναφέρονται πιο πολύ. Στη λίστα όλων των εποχών, είναι όγδοος στη σειρά (μετά τους Μαρξ, Λένιν, Σαίξπηρ, Αριστοτέλη, τη Βίβλο, τον Πλάτωνα και τον Φρόιντ).
  • Άρθουρ Νάιμαν

• Ο Τσόμσκι είναι ένας ομιλητής που ηλεκτρίζει, και αυτό οφείλεται αποκλειστικά στα λόγια του και όχι στον απροσχημάτιστο και ευθύ τρόπο που τα εκφέρει (συνειδητά αποφεύγει τα ρητορικά ποικίλματα). Οξύς σαν ξυράφι στην αντιπαράθεση, αλλά θερμός και φιλικός στο διάλογο, είναι το πιο ηθικό και μορφωμένο άτομο που έχω γνωρίσει. Ελπίζω να ζήσει μέχρι τα 100. Πρέπει. Ο κόσμος θα είναι ένα πιο άδειο, πιο μοναχικό και λιγότερο δίκαιο μέρος χωρίς αυτόν.
  • Άρθουρ Νάιμαν

• Φοβάμαι ότι αντιλαμβανόμενος κανείς το βάρος της αλήθειας την οποία αποκαλύπτετε μπορεί να απελπιστεί τελείως.
  • Ένας ακροατής του ραδιοφώνου στον Νόαμ Τσόμσκι