Τα εις εαυτόν
Τα εις εαυτόν είναι μια σειρά προσωπικών γραπτών του Μάρκου Αυρήλιου, Ρωμαίου Αυτοκράτορα από το 161 έως το 180 μ.Χ., που καταγράφει τις προσωπικές του σημειώσεις στον εαυτό του και τις ιδέες του για τη στωική φιλοσοφία.
Αποσπάσματα
[επεξεργασία]- Ως να σου ήταν ήδη δυνατόν ν' αποχωρισθής της ζωής, ούτω πρέπει όλα να πράττης και να λέγης και να σκέπτεσαι. B, 11[1]
- Ο Αλέξανδρος και ο Πομπήιος και ο Γάιος Καίσαρ, οι τοσάκις καταστρέψαντες εκ βάθρων ολοκλήρους πόλεις και σφάξαντες κατά την μάχην πολλάς μυριάδας ιππέων και πεζών, και αυτοί έπρεπε μίαν ημέραν να εξέλθουν της ζωής. Γ, 3[1]
- Να μη περιπλανάσαι πλέον! Ούτε θα προφθάσης να αναγνώσης τ' απομνημονεύματά σου ούτε τ' ανδραγαθήματα των αρχαίων Ρωμαίων και Ελλήνων, ούτε τ' απανθίσματα εκ των συγγραμμάτων αυτών τα οποία εφύλαξες διά να τα διαβάσης κατά το γήρας. Σπεύδε λοιπόν προς το τέρμα και αφήσας πλέον τας κενάς ελπίδας βοήθει τον εαυτόν σου, εάν ενδιαφέρεσαι διά το εγώ σου, όσον είναι ακόμη δυνατόν. Γ, 14[1]
- Εντός ολίγου θα είσαι νεκρός και εν τούτοις δεν είσαι ακόμη ούτε απλούς τον χαρακτήρα, ούτε ήρεμος την ψυχήν, ούτε απηλλαγμένος του φόβου ότι θα ηδύναντο να σε βλάψουν έξωθεν, ούτε καλόκαρδος απέναντι όλων, ούτε συνταυτίζεις απολύτως την ορθήν αντίληψιν με την δικαίαν πράξιν. Δ, 37[1]
- Να εμβαθύνεις με διορατικότητα εις την ψυχήν των φρονίμων ανθρώπων, και παρατήρει ποία πράγματα αποφεύγουν και ποία πράγματα επιδιώκουν. Δ, 38[1]
- Όταν θέλης να ευχαριστήσης τον εαυτόν σου, τότε έχε εις τον νουν σου τα προτερήματα του πλησίον· λ.χ. την δραστηριότητα του μεν, την μετριοφροσύνην και γενναιοδωρίαν του δε, διά τον καθένα άλλο πράγμα. Διότι ουδέν ευχαριστεί τόσον όσον τα ομοιώματα των αρετών, τα εκδηλούμενα εις τον χαρακτήρα του πλησίον και τα συμπίπτοντα –όσον τούτο είναι δυνατόν– αθροισμένα εις το αυτό άτομον. Δι' αυτόν τον λόγον πρέπει να τας έχης πάντοτε εις τον νουν σου. ΣΤ, 48[1]
- Ν' αγαπάς το ανθρώπινον γένος, ν' ακολουθής τον θεόν. Ζ, 31[1]
- Ωραίος είναι ο λόγος του Πλάτωνος: «Και εάν συζητούμεν περί ανθρώπων, πρέπει να παρατηρήσωμεν, ωσάν να εβλέπαμεν από ένα σημείον άνω προς τα κάτω τα επίγεια: αγέλας, στρατεύματα, γεωργικάς εργασίας, γάμους, διαζύγια, γεννήσεις, θανάτους, θόρυβον δικαστηρίων, ερήμους χώρας, τα πλέον διάφορα έθνη βαρβάρων, εορτάς, θρήνους, αγοράς, – (δηλαδή) το μίγμα όλων αυτών των πραγμάτων, το διαμορφούμενον εκ των εναντίων στοιχείων». Ζ, 48[1]
- Σκάψε εντός του εαυτού σου. Εκεί μέσα ευρίσκεται η πηγή του καλού και δύναται ν' αναβλύζη πάντοτε, εάν – πάντοτε σκάπτης. Ζ, 59[1]
- Η τέχνη της ζωής ομοιάζει περισσότερον προς την τέχνην της πάλης ή προς τον χορόν. Και τούτο διότι πρέπει τις να είναι έτοιμος και στερεά τοποθετημένος διά ν' αντιμετωπίση όσα του συμβαίνουν κατά σύμπτωσιν και χωρίς να τα περιμένη. Ζ, 61[1]
- Κάθε ψυχή, λέγει ο σοφός (ο Επίκτητος), στερείται ακουσίως της αληθείας· το αυτό δε συμβαίνει και με την δικαιοσύνην, την σωφροσύνην, την καλωσύνην και κάθε άλλο παρόμοιον πράγμα. Είναι δε αναγκαιότατον να έχης αυτό διαρκώς υπ' όψιν σου· διότι τότε θα είσαι περισσότερον επιεικής προς όλους. Ζ, 63[1]
- Πρόσεχε μη γίνης ο ίδιος απέναντι των απανθρώπων όπως οι απάνθρωποι είναι απέναντι των κοινών ανθρώπων. Ζ, 65[1]
- Είναι γελοίον το να μη θέλεις ν' αποφεύγης την ιδίαν σου την κακίαν, πράγμα το οποίον είναι δυνατόν, και να θέλης ν' αποφύγης την των άλλων, πράγμα το οποίον είναι αδύνατον. Ζ, 71[1]
- Συντελεί εις το ν' απαλλαχθής από την κενοδοξίαν και το ότι δεν υπάρχει πλέον διά σε η δυνατότης (ν' αλλάξης το γεγονός) μιας (παρελθούσης) ζωής την οποίαν δεν έζησες καθ' ολοκληρίαν, ή από της νεότητός σου, ως φιλόσοφος. Πάντως, τόσον εις τους άλλους όσον και εις σε είναι φανερόν ότι ευρίσκεσαι πολύ μακράν της φιλοσοφίας. Έχεις λοιπόν περιπέσει εις τοιούτον αδιέξοδον, ώστε να μη σου είναι πλέον εύκολον ν' αποκτήσης την δόξαν του φιλοσόφου· άλλωστε εις αυτό αντιτίθενται και αι συνθήκαι. Η, 1[1]
- Τι είναι ο Μέγας Αλέξανδρος και ο Γάιος Καίσαρ και ο Πομπήιος απέναντι του Διογένους ή Ηρακλείτου ή Σωκράτους; Διότι οι μεν (φιλόσοφοι) είδον τα πράγματα (όπως είναι πραγματικώς) και τας αιτίας αυτών και την υλικήν υπόστασίν των, και το πνεύμα των ήτο ανεξάρτητον. Εις δε τον πνευματικόν κόσμον των άλλων, οποία άγνοια των πραγμάτων και οποία ψυχική δουλεία! Η, 3[1]
- Δεν υπάρχει διά σε η δυνατότης ν' ασχολήσαι με την μελέτην. Υπάρχει όμως η δυνατότης να καταστέλλης τας ροπάς της αλαζονείας σου· υπάρχει η δυνατότης να υπερνικάς τας εκδηλώσεις των ηδονών και των πόνων σου· υπάρχει η δυνατότης να παραμένης υπεράνω της μανίας της φιλοδοξίας· και υπάρχει η δυνατότης όχι μόνον να μη θυμώνης με αναισθήτους και αχαρίστους ανθρώπους, αλλά και να φροντίζης δι' αυτούς. Η, 8[1]
- Να μη συζητής περί του τι σημαίνει καλός άνθρωπος, αλλά να είσαι τοιούτος! Ι, 16[1]
- Έπραξα τι κατά το πνεύμα της κοινωνικής αλληλεγγύης; Τότε θα ωφεληθώ. Αυτή η ιδέα να σου είναι πανταχού και πάντοτε πρόχειρος και να μη παύσης ποτέ να την εφαρμόζης. ΙΑ, 4[1]
- Ποίον είναι το επάγγελμά σου; – Να είμαι καλός. ΙΑ, 5[1]
