Ελληνικές παροιμίες/Ε

* Α Β Γ Δ Ε Ζ Η Θ Ι Κ Λ Μ Ν Ξ Ο Π Ρ Σ Τ Υ Φ Χ Ψ Ω

Ε

Εννοεί τη σελήνη και τις φάσεις της.
Ένα κοράκι βρίσκεται πάντα κοντά σ' ένα άλλο κοράκι.
Εάλω η πόλις.
- Κυριεύθηκε η πόλη. Έπεσε η πόλη. Η απελπισμένη κραυγή που αντήχησε στην Κωνσταντινούπολη, όταν οι ορδές του Μωάμεθ ορμούσαν μέσα στην πόλη από την εκπορθημένη Κερκόπορτα).
- Λέγεται (μεταφορικά) για κάτι που χάθηκε άδοξα.
Εάν το άλας μωρανθή.
- Δηλαδή, αν λείψουν οι λίγοι και οι εκλεκτοί.
Έβαλε την ουρά στα σκέλια.
- Λέγεται όταν κάποιος είναι θρασύδειλος.
Έβαλαν το λύκο να φυλάει τα πρόβατα.
Έβγαλε κι η Ελευσίνα στάρι.
Εβάλλει ο κλέφταν τη φωνή να φοβηθεί π' έχασε. (Ποντιακή)
- Παρόμοια με «φωνάζει ο κλέφτης ν' ακούσει ο νοικοκύρης».
Έβγα έξω και πομπέψου, έμπα μέσα και πορέψου.
Έγινε λαγός.
Εγκάριξεν ο γάιδαρος κι είπε "άχερος".
Εγύρεψεν ο εφτωχόν, και 'δώκεν για τη ψην ατ'. (Ποντιακή)
Εγώ βαφτίζω και μυρώνω, άρα ζήσει, άρα δε ζήσει.
Εγώ καλά παντρεύτηκα κι ας κλαίει όποιος με πήρε.
Εγώ μιλάω, γαϊδούρια κλάνουνε.
Εγώ όταν σου μιλώ, εσύ άλλα των αλλών μπαρμπανικολό.
Εγώ τα λέω, εγώ τ' ακούω.
- Εγώ μιλάω, εγώ τ' ακούω.
Εγώ το λέω του σκύλου μου κι ο σκύλος στην ουρά του.
Εδώ γαμούν αρσενικούς και συ γυρεύεις νύφη; (σκωπτικό-χιουμοριστικό)
Εδώ καράβια χάνονται... βαρκούλες αρμενίζουν!
- Εδώ καράβια χάνονται, παλιόβαρκες που πάτε.
Εδώ ο κόσμος καίγεται και το μουνί χτενίζεται. (σκωπτικό-χιουμοριστικό)
- Εδώ ο κόσμος χάνεται και το μουνί ξυρίζεται. (σκωπτικό-χιουμοριστικό)
  - Εδώ το χωριό καίγεται κι οι πουτάνες λούζονται. (σκωπτικό-χιουμοριστικό)
Εδώ σε θέλω κάβουρα, να περπατάς στα κάρβουνα.
- Εδώ σε θέλω κάβουρα, πώς περπατάν στα κάρβουνα;
Εἰ μὴ Ἀλέξανδρος ἤμην, Διογένης ἂν ἤμην.
- Αν δεν ήμουν ο Αλέξανδρος, θα 'θελα να 'μουν ο Διογένης. Φράση που λέγεται πως είπε ο Μ. Αλέξανδρος αφού συνάντησε τον Διογένη τον Κυνικό.
Είδα κι είδα, γύφτο παπά δεν είδα.
Είδαν σο φτωχό βολόνι. (Ποντιακή)
Ειδε η γάτα το μουνί της και το πέρασε πληγή
Είδες χιόνι στο βουνί, βάλε χέρι στο μουνί. (σκωπτικό-χιουμοριστικό)
Είδε ο τρελός το μεθυσμένο και φοβήθηκε.
- Είδε ο τρελός το μεθυσμένο κι έφυγε.
Είδε το Χριστό φαντάρο.
Είναι για το γάιδαρο καβάλα.
Είναι πιο πολλές οι μέρες απ΄τα λουκάνικα.
Είναι πολλοί οι μπαρμπέρηδες για του σπανού τα γένια.
Είπα και ελάλησα, αμαρτίαν ουκ έχω.
- Η φράση χρησιμοποιείται με την έννοια: εγώ ξεκαθάρισα από πριν τη θέση μου, προειδοποίησα για τη στάση μου - τώρα δεν έχω καμιά ευθύνη για ό,τι έγινε ή ό,τι θα γίνει.
Είπαν του τρελού να χέσει, κι εκείνος ξεκωλώθηκε. (σκωπτικό-χιουμοριστικό, εκφράζει υπερβολή)
- (Παραλλαγές):
- Είπαν τον ζουρλόν να χέσει, εκάθησε κ' εξεκωλώθη.
- Είπαν της γριάς να χέσει, κι αυτή ξεκωλιάστηκε.
- Είπανε ενός να κλάσει και χέστηκε.
Είπε να πάει κι ο εβραίος στο παζάρι, κι ήτανε μέρα Σάββατο.
Είπε ο γάιδαρος τον πετεινό κεφάλα.
Εἷς ἐμοὶ τρισμύριοι, ἐὰν ἄριστος ἦν.
- Ένας ικανός για μένα ισοδυναμεί με 30.000 άλλους (το είπε ο Ηράκλειτος, για να τιμήσει τον άνθρωπο με δυνατή προσωπικότητα).
Εἷς οἰωνὸς ἄριστος, ἀμύνεσθαι περὶ πάτρης.
- Ενας είναι ο καλύτερος οιωνός, να υπερασπιζόμαστε την πατρίδα. Tη φράση είπε ο ‘Εκτορας στον Πολυδάμαντα. (Πβ.Ιλ.Μ'243)
Εις τον Καιάδα.
- Στη φράση «ρίχνω κάτι εις τον καιάδα» (σαν άχρηστο ή επιζήμιο).
- Καιάδας, βάραθρο στη Σπάρτη, όπου οι Σπαρτιάτες έριχναν τους κακούργους και τους προδότες.
Εις υγείαν του κορόιδου.
Εί χολώ παροικήσει και σύ υποσκάζειν μαθήσει.
- Αν κατοικήσεις κοντά σε κουτσό κι εσύ θα μάθεις να κουτσαίνεις. Παροιμία για την επίδραση των κακών συναναστροφών, ανάλογη με την παροιμία: Ομιλίαι κακαί φθείρουσι ήθη χρηστά.
Έκαμα τον γάιδαρο κι ετσούλωσε τ' αυτιά του κι επήρε το σαμάρι του και πήγε στην κυρά του.
Έκανε κι η μύγα κώλο κι έχεσε τον κόσμο όλο. (σκωπτικό-χιουμοριστικό, εννοεί την αχαριστία)
- Έκανε κι η ψείρα κώλο κι έχεσε τον κόσμο όλο. (σκωπτικό-χιουμοριστικό, εννοεί την αχαριστία)
Έκαστος εφ' ω ετάχθη.
- Καθένας για εκείνο, για το οποίο είναι προορισμένος. Π.χ. δεν είμαστε όλοι ικανοί γι' αυτό. Έκαστος εφ' ω ετάχθη.
Εκατό ξυλιές στον ξένο κώλο λίγες είναι.
Έκαψα την καλύβα μου να μη με τρων' οι ψύλλοι.
Εκεί που βγάζεις το ψωμί σου, μη βάζεις το πουλί σου.
Εκεί που είσαι ήμουνα, κι εδώ που είμαι θα 'ρθεις (ή θα φτάσεις).
Εκεί που κρεμούσαν οι κλέφτες τ' άρματα, κρεμούν οι γύφτοι τα νταούλια.
Εκεί που σ' αγαπούν να μην πολυπηγαίνεις, γιατί αν τύχει και σε βαρεθούν δε θα' χεις τί να γένεις.
Έκλασε η νύφη, σχόλασε ο γάμος.
Εκυλίεν το πιθάρ' και εύρεν το πώμαν. (Ποντιακή)
- Παρόμοια με την «κύλισε ο τέντζερης και βρήκε το καπάκι».
Έλα παππού μου να σου δείξω πού τό 'χει η γιαγιά μου.
- Έλα παππού να σου δείξω τ' αμπελοχώραφά σου.
Έλα μουνί στον τόπο σου και ρέστα μη γυρεύεις.
Έλλαξεν η χήνα κι εφόρησεν πάλι εκείνα. (Ποντιακή)
Έλληνες αεί παίδες.
- Περίφημη φράση που είπε Αιγύπτιος ιερέας στον Σόλωνα για να τονίσει την αιώνια νεότητα του ελληνικού πνεύματος. (Πλάτ. 22β)
Έμαθα γδυτός και ντρέπομαι ντυμένος.
Έμαθε να βελονιάζει και γαμεί το μάστορή του.
Εμακρύναν οι ποδιές σου, σκεπαστήκαν οι πομπές σου.
Εμείς οι βλάχοι όπως λάχει.

  * Ότι λάχει εμείς οι βλάχοι

Εμείς ψωμί δεν έχουμε κι η γάτα πίτα σέρνει.
Εμορφιάδα σο σκουτέλι 'κι εμπαίνει. (Ποντιακή)
Εμπήκ' ο λύκος στο μαντρί, αλί που 'χε το ένα. (Αρκαδία)
Ένα βόλι γυρίζει στράτευμα.
Ένα κι ένα κάνουν δύο.
Ένα μήλο την ημέρα το γιατρό τον κάνει πέρα.
Ένα το 'χει η Μαριορή, το στεγνώνει το φορεί.
Ένας κούκκος μοναχά, την άνοιξη δεν φέρνει.
- Ένας κούκκος δεν φέρνει την άνοιξη.
Ἓν οἶδα ὅτι οὐδὲν οἶδα.
Ἐν οἴνῳ αλήθεια.
- (ο ποιητής Ἀλκαῖος).
Εν στόματι ρομφαίας ή μαχαίρας.
- Π.χ. Τους αιχμαλώτους τους πέρασαν όλους εν στόματι ρομφαίας, δηλ. τους έσφαξαν.
Εν τη παλάμη και ούτω βοήσωμεν.
- Δηλ. πρώτα θα καταβληθεί η αμοιβή (ή το αντίτιμο) και έπειτα θα προσφερθεί η εργασία ή θα δοθεί το πράγμα που αγοράστηκε.
Εν τούτω νίκα.
- Με αυτό το σημείο να νικάς. Η συμβολική φράση που παρουσιάστηκε στον ουρανό μαζί με το σημείο του σταυρού στον Μ. Κωνσταντίνο πριν από τη συγκρουσή του με τον Μαξέντιο (312 μ.Χ.).
Ενός κακού μύρια έπονται.
Εξ οικείων τα βέλη.
- Οι επιθέσεις προέρχονται από οικεία πρόσωπα.
Εξ όνυχος τον λέοντα.
- Λέγεται όταν θέλουμε να τονίσουμε ότι από κάποια μικρή ένδειξη μπορεί να διαφανεί ο χαρακτήρας ενός ανθρώπου.
Επανάληψις, μήτηρ μαθήσεως.
- Επανάληψις, μήτηρ πάσης μαθήσεως.
Ἐπεὶ δ' οὖν πάντες ὅσοι τε περιπολοῦσιν φανερῶς καὶ ὅσοι φαίνονται καθ' ὅσον ἂν ἐθέλωσιν θεοὶ γένεσιν ἔσχον, λέγει πρὸς αὐτοὺς ὁ τόδε τὸ πᾶν γεννήσας τάδε. (Πλάτων, Τιμαίος)
Έπιασε τον πάπα απ'τ'αρχίδια.
Επιμενίδειος ύπνος.
- Λέγεται για ύπνο πολύωρο και μακάριο. Η φράση προέρχεται από τον αρχαίο Κρητικό σοφό Επιμενίδη, που λέγεται πως κοιμήθηκε 57 χρόνια.
Επί ξύλου κρεμάμενος.
- (μεταφορικά) αδέκαρος, σε άθλια κατάσταση. Συχνή φράση στην Ακολουθία των Παθών του Χριστού.
Επί ξυρού ακμής.
- Στην κόψη του ξυραφιού.
Έρμα μαντριά γιομάτα λύκους.
Ερως ανίκατε μάχαν.
- Έρωτα ανίκητε στη μάχη (Σοφοκλής, Αντιγόνη, στ.781).
Εσένα, κόρη, λέει το, εσύ, νύφη, άκου το. (Ποντιακή)
Έτερος εξ' ετέρου σοφός.
- Ο καθένας γίνεται σοφός από τον άλλο (φράση του Βακχυλίδη).
Έτρεχε να μη βραχεί, κι έπεσε στο ποτάμι.
Εύκαιρ' τσουβάλ', σ'ο ποδάρ κι στεκ' (ποντιακό).
Εύρηκα! Εύρηκα!
- Το βρήκα! Το βρήκα! (φράση του Αρχιμήδη, όταν ανακάλυψε το νόμο της άνωσης).
Έφτασε ο κόμπος στο χτένι.
- Έφτασε το αβγό στον κώλο.
Έφτασε ο τρυγητής, ξαπόστασε ο δραγάτης.
Έχασε τ' αυγά και τα καλάθια.
- Έχασε τ' αυγά και τα πασχάλια.
Έχε καθάριο πρόσωπο, για τους κακούς γειτόνους.
Έχε τα πόδια σου ζεστά, την κεφαλή σου κρύα, τον στόμαχόν σου ελαφρύ, γιατρού δεν θα 'χεις χρεία.
Έχει ο Θεός!
Έχει ο καιρός γυρίσματα, κι ο χρόνος εβδομάδες.
Έχεις καλά παιδία τα κροσία τί να φτας; Κι έχεις κακά παιδία, πάλι τί να φτας ατά. (Ποντιακή)
Έχεις γρόσσα; έχεις γλώσσα.
Έχεις λιλιά, έχεις λαλιά.
Έχεις παράδες; Σου κάνουν τεμενάδες.
Έχουσι γνώσιν οι φύλακες.
- Λέγεται συνήθως, όταν κάποιος θέλει να τονίσει ότι έχει πάρει όλα τα απαραίτητα μέτρα ή όλες τις επιβαλλόμενες προφυλάξεις.
Έχω ράμματα για τη γούνα σου.
Εως της συντελείας του αιώνος.
- Αιώνια.
Εγεί που είναι η ζωή μην το σκεφτείς για αγγαλη! Πίνουμε αργιλέ εδώ στο σπίτι και τρώμε καλαμπόκι σαν το σκουρίχι (Αλβανική)

Σύνδεσμοι Βικιφθεγμάτων: Κατηγορίες - Θέματα - Παροιμίες - Άνθρωποι